A Real Academia Galega dá un paso máis na mellora do vocabulario técnico da astronomía coa aprobación dunha proposta normalizada e oficial dos nomes das oitenta e oito constelacións recoñecidas pola Unión Astronómica Internacional. A listaxe, dispoñible nesta ligazón, é froito da colaboración entre o Seminario de Terminoloxía e o equipo composto por Salvador Bará, profesor da área de Óptica da Universidade de Santiago de Compostela; Martin Pawley, da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío; e o físico Dosi Veiga, impulsor de Ceos Galegos. O presidente da Academia, Víctor F. Freixanes, o coordinador do Seminario de Terminoloxía, o académico Manuel González; e o director de Cultura do Concello da Coruña, Rómulo Sanjurjo, presentaron hoxe o resultado deste traballo na Casa das Ciencias nun acto que concluíu ollando a recreación do ceo do planetario con Martin Pawley como guía.

Pola esquerda, Martin Pawley, Manuel González, Víctor F. Freixanes, Rómulo Sanjurjo e Marcos Pérez Maldonado

"Esta iniciativa paréceme importante polo que significa de seguir a profundar nos traballos que a RAG realiza a prol da incorporación da lingua galega ao ámbito científico, mesmo colaborando con especialistas e institucións que achegan os seus coñecementos, e aos que agradecemos especialmente o seu traballo", valorou Víctor F. Freixanes. "A lingua é un patrimonio que enriquecemos entre todos, cadaquén dende a súa especialización", salientou.

A humanidade comezou a nomear os grupos de estrelas hai moitos séculos co propósito de se orientar ollando o ceo. Ptolomeo describiu no século II a. C. no tratado Hè megalè syntaxis un total de 48. Doce delas son as zodiacais, que figuran entre as máis coñecidas: Augadeiro, Carneiro, Cangrexo, Capricornio, Xemelgos, León, Balanza, Peixes, Arqueiro ou Seteiro, Escorpión, Touro e Virxe. Entre as outras 36 abondan as que levan nomes de seres mitolóxicos como Perseo, Andrómeda, Hércules, Orión, Dragón ou Boieiro; e doutros animais (Lobo, Lebre, Serpe...) cuxas siluetas tamén serían evocadas pola unión das estrelas que as compoñen mediante liñas imaxinarias.

As designadas con nomes de animais exóticos, como Grou, Tucano, Peixe Voador, Camaleón ou Dourado, constitúen outro grupo de constelacións identificadas na súa maior parte no século XVI por navegantes. No século XVIII, o astrónomo francés Nicolas Louis de Lacaille albiscou as 14 últimas constelacións, para as que escolleu nomes de instrumentos científicos como Escuadro, Telescopio, Microscopio, Octante ou Retículo. A delimitación definitiva foi realizada fundamentalmente polo belga Eugène Joseph Delporte e aprobada pola Unión Astronómica Internacional en 1930. A relación de nomes das constelacións aprobada pola Real Academia Galega inclúe xunto a cada forma galega o seu equivalente latino, o empregado a nivel internacional pola comunidade científica, e a abreviatura correspondente.

"Un avance cara á normalización no ámbito da astronomía"
Manuel González salienta tamén o valor normalizador deste traballo. Desde que a delimitación definitiva das constelacións foi aprobada pola Unión Astronómica Internacional bebendo dos nomes latinos —explica—, son moitas as linguas que incorporaron unha versión propia ao seu vocabulario técnico. "Para o galego existían, desde hai certo tempo, distintas propostas, pero careciamos dunha normalizada e oficial. E iso é o que ofrecemos agora, despois dun traballo rigoroso de todas as partes", indica o coordinador do Seminario de Terminoloxía.
Salvador Bará, Martin Pawley e Dosi Veiga presentaron unha proposta global cos oitenta e oito nomes á Real Academia Galega, que estudou a través do Seminario de Terminoloxía denominación por denominación. "A maioría dos nomes foron ratificados tal como figuraban na proposta. Só nuns poucos casos foron modificados segundo o criterio da RAG. O resultado final foi consensuado e aceptado por todos os participantes no traballo, e consideramos que constitúe un avance de cara á normalización e estandarización terminolóxica galega do ámbito da astronomía", conclúe Manuel González.

"Tratamos de consolidar unha listaxe de nomes para as constelacións claramente asociados tanto á súa orixe etimolóxica como ao debuxo que definen no ceo", detalla Martin Pawley, que incide igualmente no valor normalizador de traballos coma este. "É fundamental a normalización do uso do galego na comunicación e na divulgación da ciencia", considera. O léxico das constelacións súmase á revisión das entradas do dicionario en liña da RAG relacionadas coa astronomía realizada en 2017 contando tamén coa colaboración de Salvador Bará e Martin Pawley; e a outras actualizacións como a do vocabulario matemático ou dos nomes dos elementos químicos, desenvolvidas igualmente con expertos nestes eidos científicos.

Os nomes das constelacións

Nome galego	Abrev.	Nome latino
Andrómeda	And	Andromeda
Máquina Pneumática	Ant	Antlia
Ave do Paraíso	Aps	Apus
Augadeiro	Aqr	Aquarius
Aguia ~ Aiga	Aql	Aquila
Altar	Ara	Ara
Carneiro	Ari	Aries
Auriga	Aur	Auriga
Boieiro	Boo	Bootes
Cicel	Cae	Caelum
Xirafa	Cam	Camelopardalis
Cangrexo	Cnc	Cancer
Cans de Caza	CVn	Canes Venatici
Can Maior	CMa	Canis Maior
Can Menor	CMi	Canis Minor
Capricornio	Cap	Capricornus
Quilla	Car	Carina
Casiopea	Cas	Cassiopeia
Centauro	Cen	Centaurus
Cefeo	Cep	Cepheus
Balea	Cet	Cetus
Camaleón	Cha	Chamaeleon
Compás de Debuxo	Cir	Circinus
Pomba	Col	Columba
Cabeleira de Berenice	Com	Coma Berenices
Coroa Austral	CrA	Corona Australis
Coroa Boreal	CrB	Corona Borealis
Corvo	Crv	Corvus
Copa	Crt	Crater
Cruz do Sur	Cru	Crux
Cisne	Cyg	Cygnus
Golfiño	Del	Delphinus
Dourado	Dor	Dorado
Dragón	Dra	Draco
Cabaliño	Equ	Equuleus
Erídano	Eri	Eridanus
Forno	For	Fornax
Xemelgos	Gem	Gemini
Grou	Gru	Grus
Hércules	Her	Hercules
Reloxo	Hor	Horologium
Hidra	Hya	Hydra
Hidra Austral	Hyi	Hydrus
Indio	Ind	Indus
Lagarto	Lac	Lacerta
León	Leo	Leo
León Menor	LMi	Leo Minor
Lebre	Lep	Lepus
Balanza	Lib	Libra
Lobo	Lup	Lupus
Lince	Lyn	Lynx
Lira	Lyr	Lyra
Monte da Mesa	Men	Mensa
Microscopio	Mic	Microscopium
Unicornio	Mon	Monoceros
Mosca	Mus	Musca
Escuadro	Nor	Norma
Octante	Oct	Octans
Serpentario ~ Ofiuco	Oph	Ophiuchus
Orión	Ori	Orion
Pavón	Pav	Pavo
Pegaso	Peg	Pegasus
Perseo	Per	Perseus
Ave Fénix	Phe	Phoenix
Cabalete de Pintor	Pic	Pictor
Peixes	Psc	Pisces
Peixe Austral	PsA	Piscis Austrinus
Popa	Pup	Puppis
Compás	Pyx	Pyxis
Retículo	Ret	Reticulum
Frecha ~ Seta	Sge	Sagitta
Arqueiro ~ Seteiro	Sgr	Sagittarius
Escorpión	Sco	Scorpius
Escultor	Scl	Sculptor
Escudo	Sct	Scutum
Serpe	Ser	Serpens
Sextante	Sex	Sextans
Touro	Tau	Taurus
Telescopio	Tel	Telescopium
Triángulo	Tri	Triangulum
Triángulo Austral	TrA	Triangulum Australe
Tucano	Tuc	Tucana
Osa Maior	UMa	Ursa Maior
Osa Menor	UMi	Ursa Minor
Velame	Vel	Vela
Virxe	Vir	Virgo
Peixe Voador	Vol	Volans
Raposiña	Vul	Vulpecula